We are giving detailed Dhanvantari Puja Vidhi during Diwali which is observed on Dhanvantari Trayodashi day.
Take clean water in right hand by five-vessel for three times to offer Achamana.
Om Atma-Tattvam Shodhayami Swaha।
Om Vidya-Tattvam Shodhayami Swaha।
Om Shiva-Tattvam Shodhayami Swaha।
After performing Achamana, clean your right hand palm by taking water into it through five-vessel. Take fresh water, Akshata, flowers etc. into cleaned right hand palm and read Puja Sankalpa Mantra.
Om Tatsat Adyaitasya Brahmanoahni Dwitiya-Prahararddhe Shveta-Varaha-Kalpe
Jambu-Dvipe Bharata-Khande Amuka-Pradeshe Amuka-Punya-Kshetre Kaliyuge
Kali-Prathama-Charane Amuka-Samvatsare Kartika-Mase Krishna-Pakshe
Trayodashi-Tithau Amuka-Vasare Amuka-Gotrotpanno Amuka-Nama-Aham
Shri Dhanvantari-Devata-Priti-Purvakam Ayushya-Arogya-Eshvarya-Abhivriddhyartham
Shri Dhanvantari-Pujanamaham Karishyami।
मन्त्र अर्थ - ॐ तत्सत् (ब्रह्म ही एक-मात्र सत्य है)। आज ब्रह्मा के प्रथम दिवस के इस दूसरे पहर में, श्वेत-वराह नामक कल्प में, 'जम्बू' नामक द्वीप में, 'भरत' के भू-खण्ड में, अमुक नामक 'प्रदेश' में, अमुक पवित्र 'क्षेत्र' में, 'कलियुग' में, 'कलि' के प्रथम चरण में, अमुक 'सम्वत्सर' में, कार्तिक 'मास' में, कृष्ण 'पक्ष' में, त्रयोदशी 'तिथि' में, अमुक 'दिवस' में, अमुक 'मैं' में उत्पन्न, अमुक 'नाम' वाला 'मैं', श्रीधन्वन्तरि देवता की प्रसन्नता-पूर्वक आयु, आरोग्य और ऐश्वर्य की अभिवृद्धि के लिए मैं श्रीधन्वन्तरि की पूजा करूँगा।
इस प्रकार संकल्प पढ़कर दाहिने हाथ में लिया हुआ जल अपने सम्मुख छोड़ दे।
After reading Sankalpa Patha sprinkle water on yourself and on Puja Fluid while chanting following Mantra.
Om Apavitrah Pavitro Va Sarvavastham Gatoapi Va।
Yah Smaret Pundarikaksham Sa Bahyabhyantarah Shuchih॥
मन्त्र अर्थ - अपवित्र हो या पवित्र अथवा किसी भी दशा में हो, जो कमल-नयन इष्ट – देवता का स्मरण करता है, वह बाहर और भीतर दोनों प्रकार से पवित्र हो जाता है।
After the self-purification, begin Puja with the meditation of Lord Dhanvantari. Dhyana should be done in already ignited Ghee lamp flame kept in front of you.
Chaturbhujam Pita-Vastram Sarvalankara-Shobhitam।
Dhyaye Dhanvantarim Devam Surasura-Namaskritam॥1॥
Yuvanam Pundarikaksham Sarvabharana-Bhushitam।
Dadhanamamritasyaiva Kamandalum Shriya-Yutam॥2॥
Yagya-Bhoga-Bhujam Devam Surasura-Namaskritam।
Dhyaye Dhanvantarim Devam Shvetambara-Dharam Shubham॥3॥
मन्त्र अर्थ - मैं चार भुजाओंवाले, पीले वस्त्र पहने हुए, सभी प्रकार के आभूषणों से सुशोभित, सुरों और असुरों द्वारा वन्दित भगवान् धन्वन्तरि का ध्यान करता हूँ॥1॥
तरुण, कमल-नयन, सभी अलंकारों से विभूषित, अमृत-पूर्ण कमण्डलु लिये हुए, यज्ञ-भाग को खानेवाले, देवों और दानवों से वन्दित, श्री से युक्त, भगवान् धन्वन्तरि का मैं ध्यान करता हूँ॥2-3॥
After Dhyana of Shri Dhanvantari Devata, one should chant following Mantra in front of ignited Ghee lamp flame, by showing Avahan Mudra (Avahan Mudra is formed by joining both palms and folding both thumbs inwards).
Agachchha Deva-Devesha! Tejorashe Jagatpate!
Kriyamanam Maya Pujam Grihana Sura-Sattama!
॥Shri Dhanvantari-Devam Avahayami॥
मन्त्र अर्थ - हे देवताओं के ईश्वर! तेज-सम्पन्न हे संसार के स्वामिन्! हे देवोत्तम! आइये, मेरे द्वारा की जानेवाली पूजा को स्वीकार करें।
॥मैं भगवान् श्रीधन्वन्तरि का आवाहन करता हूँ॥
Mantra Translation - O God of Gods! O splendid Shri Dhanvantari! Worshipped by Gods! Please come and accept the Puja offered by me. Thus, I invoke Lord Shri Dhanvantari.
After Shri Dhanvantari has been invoked, take five flowers in Anjali (by joining palm of both hands) and leave them in front of the you to offer seat to Shri Dhanvantari while chanting following Mantra.
Nana-Ratna-Samayuktam, Karta-Swara-Vibhushitam।
Asanam Deva-Devesha! Prityartham Prati-Grihyatam॥
॥Shri Dhanvantari-Devaya Asanarthe Pancha-Pushpani Samarpayami॥
मन्त्र अर्थ - हे देवताओं के ईश्वर! विविध प्रकार के रत्न से युक्त स्वर्ण-सज्जित आसन को प्रसन्नता हेतु ग्रहण करें।
॥भगवान् श्रीधन्वन्तरि के आसन के लिये मैं पाँच पुष्प अर्पित करता हूँ॥
Mantra Translation - O God of Gods! Please take the seat which is decorated with gold and various types of jewels for my pleasure. Thus, I offer five flowers for the seat of Lord Shri Dhanvantari.
After offering flowers-made seat to Shri Dhanvantari, chant following Mantra with folded hands to welcome Shri Dhanvantari.
Shri Dhanvantari-Deva! Swagatam।
मन्त्र अर्थ - हे भगवान् धन्वन्तरि! आपका स्वागत है।
Mantra Translation - O Dhanvantari Deva! I welcome you.
After welcoming Shri Dhanvantari offer Him water to wash the feet while chanting following Mantra.
Padyam Grihana Devesha, Sarva-Kshema-Samartha, Bhoh!
Bhaktya Samarpitam Deva, Lokanatha! Namoastu Te॥
॥Shri Dhanvantari-Devaya Padyam Namah॥
मन्त्र अर्थ - सब प्रकार के कल्याण करने में सक्षम हे देवेश्वर! पैर धोने का जल भक्ति-पूर्वक समर्पित है। उसे स्वीकार करें। हे विश्वेश्वर भगवन्! आपको नमस्कार है।
॥भगवान् श्रीधन्वन्तरि को पैर धोने के लिये यह जल है-उन्हें नमस्कार॥
Mantra Translation - O God of Gods, who is capable of doing all sorts of welfare! I offer the water to wash the feet with full devotion, please accept it. O Shri Dhanvantari! I pay my obeisance to you. Thus, it is the water to wash the feet of Shri Dhanvantari and I greet Him.
After Padya offering, offer water to Shri Dhanvantari for head Abhishekam while chanting following Mantra.
Namaste Deva-Devesha! Namaste Dharani-Dhara!
Namaste Jagadadhara! Arghyoayam Prati-Grihyatam।
Gandha-Pushpakshatairyuktam, Phala-Dravya-Samanvitam।
Grihana Toyamarghyartham, Parameshwara Vatsala!
॥Shri Dhanvantari-Devaya Arghyam Swaha॥
मन्त्र अर्थ - हे देवेश्वर! आपको नमस्कार। हे धरती को धारण करनेवाले! आपको नमस्कार। हे जगत् के आधार-स्वरूप! आपको नमस्कार। शिर के अभिषेक के लिये यह जल (अर्घ्य) स्वीकार करें। हे कृपालु परमेश्वर! चन्दन-पुष्प-अक्षत से युक्त, फल और द्रव्य के सहित यह जल शिर के अभिषेक के लिये स्वीकार करें।
॥भगवान् श्रीधन्वन्तरि के लिये अर्घ्य समर्पित है॥
Mantra Translation - O Shri Dhanvantari! I greet You. I salute the God of Gods who bearing or sustaining the earth! Support of the universe! I salute you. Please accept the water for head Abhishekam. O welfare-doing supreme God! Please accept the water, mixed with Chandan, flower and rice for head Abhishekam along with fruit and other liquids. Thus, I deliver Arghya for Shri Dhanvantari.
Offer Chandan to Shri Dhanvantari while chanting following Mantra.
Shri-Khanda-Chandanam Divyam Gandhadhyam Sumanoharam।
Vilepanam Sura-Shreshtha! Chandanam Prati-Grihyatam॥
॥Shri Dhanvantari-Devaya Chandanam Samarpayami॥
मन्त्र अर्थ - हे देवोत्तम! मनोहर और सुगन्धित चन्दन शरीर में लगाने हेतु ग्रहण करें।
॥भगवान् श्रीधन्वन्तरि के लिये चन्दन समर्पित करता हूँ॥
Mantra Translation - O Sura-Shreshtha! Please accept delightful and aromatic sandal paste to anoint the body. Thus, I offer sandal paste to Shri Dhanvantari.
Offer flowers to Shri Dhanvantari while chanting following Mantra.
Sevantika-Vakula-Champaka-Patabjaih, Punnaga-Jati-Karavira-Rasala-Pushpaih।
Vilva-Pravala-Tulasi-Dala-Mallikabhistvam, Pujayami Jagadishwara! Me Prasida॥
॥Shri Dhanvantari-Devaya Pushpam Samarpayami॥
मन्त्र अर्थ - हे लोकेश्वर! श्वेत गुलाब (सेमन्ती), बकुल, चम्पा, लाल-पीला कमल, पुन्नाग (लोध्र), मालती, कनेर पुष्पों और बेल, मूँगे, तुलसी तथा मालती की पत्तियों द्वारा मैं आपकी पूजा करता हूँ। मुझ पर आप प्रसन्न हों।
॥भगवान् श्रीधन्वन्तरि के लिये पुष्प समर्पित करता हूँ॥
Offer Dhoop to Shri Dhanvantari while chanting following Mantra.
Vanaspati-Rasodbhuto Gandhadhyah Sumanoharah।
Aghreyah Sarva-Devanam, Dhupoayam Prati-Grihyatam॥
॥Shri Dhanvantari-Devaya Dhoopam Samarpayami॥
मन्त्र अर्थ - वृक्षों के रस से बनी हुई, सुन्दर, मनोहर, सुगन्धित और सभी देवताओं के सूँघने के योग्य यह धूप आप ग्रहण करें।
॥भगवान् श्रीधन्वन्तरि के लिये मैं धूप समर्पित करता हूँ॥
Mantra Translation - Please accept this beautiful, charming, aromatic Dhoop which is made of trees' sap and qualified for inhaling by all Gods. Thus, I offer Dhoop for Shri Dhanvantari.
Offer Deep to Shri Dhanvantari while chanting following Mantra.
Sajyam Varti-Samyuktam Cha Vahnina Yojitam Maya,
Deepam Grihana Devesha! Trailokya-Timirapaham।
Bhaktya Deepam Prayachchhami Devaya Paramatmane।
Trahi Maam Nirayad Ghoraddipoayam Prati-Grihyatam॥
॥Shri Dhanvantari-Devaya Deepam Samarpayami॥
मन्त्र अर्थ - हे देवेश्वर! घी के सहित और बत्ती से मेरे द्वारा जलाया हुआ, तीनो लोकों के अँधेरे को दूर करनेवाला दीपक स्वीकार करें। मैं भक्ति-पूर्वक परमात्मा भगवान् को दीपक प्रदान करता हूँ। इस दीपक को स्वीकार करें और घोर नरक से मेरी रक्षा करें।
॥भगवान् श्रीधन्वन्तरि के लिये मैं दीपक समर्पित करता हूँ॥
Mantra Translation - O God of Gods! Please accept the lamp with Ghee and lighten by me with cotton-wick, which can remove darkness from three worlds. I offer the lamp to superior to the superior Shri Dhanvantari Deva with full devotion. Thus, I offer Deepak for Shri Dhanvantari.
Offer Naivedya to Shri Dhanvantari while chanting following Mantra.
Sharkara-Khanda-Khadyani Dadhi-Kshira-Ghritani Cha।
Aharo Bhakshya-Bhojyam Cha Naivedyam Prati-Grihyatam।
॥Yathamshatah Shri Dhanvantari-Devaya Naivedyam Samarpayami–
Om Pranaya Swaha। Om Apanaya Swaha। Om Vyanaya Swaha।
Om Udanaya Swaha। Om Samanaya Swaha॥
मन्त्र अर्थ - शर्करा-खण्ड (बताशा आदि), खाद्य पदार्थ, दही, दूध और घी जैसी खाने की वस्तुओं से युक्त भोजन आप ग्रहण करें।
॥यथा-योग्य रूप भगवान् श्रीधन्वन्तरि को मैं नैवेद्य समर्पित करता हूँ-प्राण के लिये, अपान के लिये, व्यान के लिये, उदान के लिये और समान के लिये स्वीकार हो॥
Mantra Translation - Please accept the offered meal which includes sugar made sweets and other eatable and drinkable items with curd, milk and Ghee. I offer Naivedya to, thus qualified, Shri Dhanvantari. Please accept it for all five vital airs of the body, namely Prana, Apana, Samana, Udana and Vyana.
Now offer water to Shri Dhanvantari for Achamana while chanting following Mantra.
Tatah Paniyam Samarpayami Iti Uttaraposhanam।
Hasta-Prakshalanam Samarpayami। Mukha-Prakshalanam।
Karodvartanarthe Chandanam Samarpayami।
मन्त्र अर्थ - नैवेद्य के बाद मैं पीने और आचमन (उत्तरा-पोशन) के लिये, हाथ धोने के लिये, मुख धोने के लिये जल और हाथों में लगाने के लिये चन्दन समर्पित करता हूँ।
Mantra Translation - After Naivedya I offer the water for drinking and Achamana (sipping water from the palm of the hand for purification), for cleaning hands, for cleaning face; along with sandal paste for anointing hands.
Now offer Tambula (Paan with betel nuts) to Shri Dhanvantari while chanting following Mantra.
Poogi-Phalam Maha-Divyam Naga-Valli-Dalairyutam।
Karpuraila-Samayuktam Tambulam Prati-Grihyatam॥
॥Shri Dhanvantari Devaya Mukha-Vasartham Poogi-Phala-Yuktam Tambulam Samarpayami॥
मन्त्र अर्थ - पान के पत्तों से युक्त अत्यन्त सुन्दर सुपाड़ी, कपूर और इलायची से प्रस्तुत ताम्बूल आप स्वीकार करें।
॥भगवान् श्रीधन्वन्तरि के मुख को सुगन्धित करने के लिये सुपाड़ी से युक्त ताम्बूल मैं समर्पित करता हूँ॥
Mantra Translation - O God of Gods, Please accept Tambula made of betel leaves, fortified with highly refined betel nuts, camphor and cardamom. Thus I offer Tambula with betel-nuts for mouth refreshment of Shri Dhanvantari.
Now offer Dakshina (gift) to Shri Dhanvantari while chanting following Mantra.
Hiranya-Garbha-Garbhastham Hema-Vijam Vibhavasoh।
Ananta-Punya-Phaladamatah Shantim Prayachchha Me॥
॥Shri Dhanvantari Devaya Suvarna-Pushpa-Dakshinam Samarpayami॥
मन्त्र अर्थ - असीम पुण्य प्रदान करनेवाले स्वर्ण-गर्भित चम्पक पुष्प से मुझे शान्ति प्रदान करिये।
॥भगवान् श्रीधन्वन्तरि के लिये मैं स्वर्ण-पुष्प-रुपी दक्षिणा प्रदान करता हूँ॥
Mantra Translation - O God of Gods! You bestow endless blessing, please give me peace with gold-filled Champak flower. Thus, I offer gold like flower as gift to Shri Dhanvantari.
Now offer symbolic Pradakshina (circumambulate from left to right of Shri Dhanvantari) with flowers while chanting following Mantra.
Yani Kani Cha Papani Janmantara-Kritani Cha।
Tani Tani Vinashyanti Pradakshinam Pade Pade॥
Anyatha Sharanam Nasti Tvameva Sharanam Prabho!
Tasmat Karunya-Bhavena Kshamasva Parameshwara॥
॥Shri Dhanvantari Devaya Pradakshinam Samarpayami॥
मन्त्र अर्थ - पिछले जन्मों में जो भी पाप किये होते हैं, वे सब प्रदक्षिणा करते समय एक-एक पग पर क्रमशः नष्ट होते जाते हैं। हे प्रभो! मेरे लिये कोई अन्य शरण देनेवाला नहीं है, तुम्हीं शरण-दाता हो। अतः हे परमेश्वर! दया-भाव से मुझे क्षमा करो।
॥भगवान् श्रीधन्वन्तरि को मैं प्रदक्षिणा समर्पित करता हूँ॥
Mantra Translation - Sins, whatever it may be done in this and earlier births all of them be destroyed by the self circumambulation at every step. O Lord, please show mercy on me as there is no one but you, I prostrate in front of you, to kill all my sins and to seek Your blessings. Thus, I offer Pradakshina to Shri Dhanvantari.
Now perform Vandana and offer flowers to Shri Dhanvantari while chanting following Mantra.
Kara-Kritam Va Kayajam Karmajam Va, Shravana-Nayanajam Va Manasam Vaaparadham।
Viditamaviditam Va Sarvametat Kshamasva, Jai Jai Karunabdhe, Shri Maha Deva Shambho!
॥Shri Dhanvantari Devatayai Mantra-Pushpam Samarpayami॥
मन्त्र अर्थ - हे दया-सागर, श्री महा-देव, कल्याण-कर! हाथों-पैरों द्वारा किये हुए या शरीर या कर्म से उत्पन्न, कानों-आँखों से उत्पन्न या मन के जो भी ज्ञात या अज्ञात मेरे अपराध हों, उन सबको आप क्षमा करें। आपकी जय हो, जय हो।
॥भगवान् श्रीधन्वन्तरि के लिये मैं मन्त्र-पुष्पाञ्जलि समर्पित करता हूँ॥
Mantra Translation - Whatever sins have committed by actions performed by my hands and feet, produced by my body or works, produced by my ears and eyes, or sins committed by my mind knowingly or unknowingly, please forgive them all. Victory, victory to You, O Mahadeva, please protect me. Thus, I offer flowers to Shri Dhanvantari.
Now offer Sashtanga Pranam (Pranam which is done with eight limbs) to Shri Dhanvantari while chanting following Mantra.
Namah Sarva-Hitarthaya Jagadadhara-Hetave।
Sashtangoayam Prayatnena Maya Kritah॥
Namoastvanantaya Sahasra-Murtaye Sahasra-Padakshi-Shiroru-Bahave।
मन्त्र अर्थ - सभी का कल्याण करनेवाले, जगत् के आधारभूत आपके लिये मैंने प्रयत्न-पूर्वक यह साष्टाङ्ग प्रणाम किया है-अनन्त भगवान् के लिये, सहस्रों स्वरुपवाले भगवान् के लिये, सहस्रों पैर-आँख-शिर-ऊर और बाहुवाले भगवान् के लिये नमस्कार है।
Now seek pardon from Shri Dhanvantari for any known-unknown mistakes done during Puja while chanting following Mantra.
Avahanam Na Janami Na Janami Visarjanam।
Puja-Karma Na Janami Kshamasva Parameshwara॥
Mantra-Hinam Kriya-Hinam Bhakti-Hinam Sureshwara!
Maya Yat-Pujitam Deva! Paripurnam Tadastu Me॥
Aparadha-Sahasrani Kriyanteaharnisham Maya।
Dasoahamiti Maam Matva Kshamasva Parameshwara।
Vidhehi Deva! Kalyanam Vidhehi Vipulam Shriyam।
Rupam Dehi, Jayam Dehi, Yasho Dehi, Dwisho Jahi॥
Yasya Smritya Cha Namoktya Tapo-Yagya-Kriyadishu।
Nyunam Sampurnatam Yati Sadyo Vande Tamachyutam॥
Anena Yatha-Militopachara-Dravyaih Krita-Pujanena Shri Dhanvantari-Devah Priyatam।
॥Shri Dhanvantari-Devarpanamastu॥
मन्त्र अर्थ - न मैं आवाहन करना जानता हूँ, न विसर्जन करना। पूजा-कर्म भी मैं नहीं जानता। हे परमेश्वर! मुझे क्षमा करो। मन्त्र, क्रिया और भक्ति से रहित जो कुछ पूजा मैंने की है, हे भगवन्! वह मेरी पूजा सम्पूर्ण हो। मैं रात-दिन सहस्रों अपराध किया करता हूँ। 'मैं दास हूँ'-ऐसा मानकर, हे परमेश्वर! मुझे क्षमा करें। हे भगवन्! मुझे रूप, विजय और यश दें। मेरे शत्रुओं का नाश करें।
तपस्या और यज्ञादि क्रियाओं में जिनके नाम का स्मरण और उच्चारण करने से सारी कमी तुरन्त पूरी हो जाती है, मैं उन अच्युत भगवान् की वन्दना करता हूँ।
यथा-सम्भव प्राप्त उपचार-वस्तुओं से मैंने जो यह पूजन किया है, उससे भगवान् श्रीधन्वन्तरि प्रसन्न हों।
॥भगवान् श्रीधन्वन्तरि को यह सब पूजन समर्पित है॥
Mantra Translation - I do not how to invoke you, nor do I know how do immerse you, and I also do not know how to worship you, O Lord please forgive me. I do not know Mantra or holy action or devotion, O Lord whatsoever worship I have been able to do, please make it complete. O Lord Dhanvantari, considering me as Your servant, forgive the thousands of sins committed by me through out the day and night. O Lord, give me all well meaning things, give me great wealth. Give me looks, give me victory, give me fame and destroy my enemies.
In spiritual austerity and in worshipping, by whose recollection and by whose name-chanting, whatever is partial is made complete in an instant, to that Lord Achyuta I salute.
O Lord, as possible I have worshipped You from available Puja materials, be pleased O Lord Dhanvantari. Thus, I offer all this worship to Shri Dhanvantari.