Notes: All timings are represented in 12-hour notation in local time of लँकेस्टर, संयुक्त राज्य अमेरिका with DST adjustment (if applicable).
Hours which are past midnight are suffixed with next day date. In Panchang day starts and ends with sunrise.
हिंदू कॅलेंडरमध्ये, प्रत्येक चंद्र महिन्यात दोन चतुर्थी असतात. पौर्णिमेनंतर येणाऱ्या कृष्ण पक्षातील चतुर्थीला संकष्टी चतुर्थी आणि अमावस्येनंतर येणाऱ्या शुक्ल पक्षातील चतुर्थीला गणेश चतुर्थी म्हणतात.
जरी संकष्टी चतुर्थी व्रत दर महिन्याला पाळले जाते, परंतु सर्वात महत्त्वाची संकष्टी चतुर्थी पूर्णिमांत पंचांगानुसार माघ महिन्यात येते आणि अमांत पंचांगानुसार, ती पौष महिन्यात येते.
जर संकष्टी चतुर्थी मंगळवारी आली तर तिला अंगारकी चतुर्थी म्हणतात आणि ती खूप शुभ मानली जाते. संकष्टी चतुर्थीचा उपवास पश्चिम आणि दक्षिण भारतात विशेषतः महाराष्ट्र आणि तामिळनाडूमध्ये अधिक लोकप्रिय आहे.
संकष्टी चतुर्थीला भगवान गणेशाचे भक्त सूर्योदयापासून चंद्रोदयापर्यंत उपवास करतात. समस्यांपासून मुक्तता मिळवणे याला संकष्टी म्हणतात. ज्ञानाच्या क्षेत्रातील सर्वोच्च देवता भगवान गणेशाची सर्व प्रकारचे अडथळे दूर करण्यासाठी पूजा केली जाते. म्हणूनच असे मानले जाते की संकष्टी चतुर्थीचे व्रत केल्याने सर्व प्रकारच्या अडथळ्यांपासून मुक्तता मिळते.
संकष्टी चतुर्थीचा उपवास हा कडक उपवास असतो ज्यामध्ये फक्त फळे, मुळे म्हणजेच जमिनीखालील वनस्पतीचा भाग आणि वनस्पतीजन्य उत्पादने वापरली जातात. संकष्टी चतुर्थीच्या उपवासात साबुदाणा खिचडी, बटाटे आणि शेंगदाणे हा भाविकांचा मुख्य आहार आहे. चंद्र पाहिल्यानंतर भाविक उपवास सोडतात किंवा पूर्ण करतात.
उत्तर भारतात, माघ महिन्यात येणारी संकष्टी चतुर्थी सकट चौथ म्हणून ओळखली जाते. यासोबतच, भाद्रपद महिन्यात येणाऱ्या विनायक चतुर्थीला गणेश चतुर्थी म्हणून ओळखले जाते. गणेश चतुर्थी हा सण जगभरात गणेशाचा वाढदिवस म्हणून साजरा केला जातो.
तमिळ हिंदुंमध्ये संकष्टी चतुर्थीला गणेश संकटहरा किंवा संकटहरा चतुर्थी म्हणून ओळखले जाते.
हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे की संकष्टी चतुर्थीच्या उपवासाचा दिवस दोन शहरांसाठी वेगवेगळा असू शकतो. दोन्ही शहरे वेगवेगळ्या देशांमध्ये असणे आवश्यक नाही कारण ही वस्तुस्थिती भारतातील दोन शहरांसाठी देखील वैध आहे. संकष्टी चतुर्थीचा उपवास करण्याचा दिवस चंद्रोदयाच्या आधारे ठरवला जातो. चतुर्थी तिथी दरम्यान चंद्र उगवतो त्या दिवशी संकष्टी चतुर्थी व्रत पाळले जाते. म्हणूनच कधीकधी संकष्टी चतुर्थीचा उपवास चतुर्थी तिथीच्या एक दिवस आधी तृतीया तिथीला होतो.
चंद्रोदयाची वेळ शहरानुसार बदलत असल्याने, शहराच्या भौगोलिक स्थानानुसार संकष्टी चतुर्थी उपवास टेबल तयार करणे खूप महत्वाचे आहे. द्रिकपंचांगचा तक्ता प्रत्येक शहराच्या भौगोलिक स्थानाच्या आधारे तयार केला जातो, म्हणून तो अधिक अचूक आणि अचूक असतो. बहुतेक पंचांगांमध्ये सर्व शहरांसाठी समान सारणी असते आणि म्हणूनच ते फक्त एकाच शहरासाठी वैध असतात.
संकष्टी चतुर्थी व्रत कथा
108 गणेश नाव
गणेश आरती
गणेश चालीसा
गणेश मंत्र
वक्रतुंड मंत्र
21 नाम गणेश पूजा
21 पत्र गणेश पूजा
गणेश अंग पूजा पद्धत
भगवान गणेश
अष्ट विनायक
गणेश चतुर्थी
गणेश चतुर्थी
गणेश मूर्ति प्रतिष्ठान
गणेश चतुर्थी पूजा पद्धत
गणेश विसर्जन
केरळ गणेश चतुर्थी
गणेश रंगोली डिज़ाइन
गणेश ई-ग्रीटिंग्स
गणेश चतुर्थी सन्देश
